ដោយ៖ សុបិន អ៊ុង
អត្ថបទនេះនិយាយអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាក្រោម (កម្ពុជាក្រោម ឬដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ) ដែលបច្ចុប្បន្នជាវៀតណាមខាងត្បូង ដូច្នេះប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងមិនត្រូវបំភ្លេចឡើយ។ ថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ គឺជាខួបគម្រប់ ៧៤ឆ្នាំ ដែលកម្ពុជាក្រោមបាត់បង់ទៅវៀតណាម។
ថ្ងៃទី ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥៤ – កិច្ចប្រជុំមួយនៅទីក្រុងហ្សឺណែវបានធ្វើឡើង ដែលប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបែងចែកទៅជាពីរប្រទេសគឺ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមខាងជើង និងរដ្ឋវៀតណាមខាងត្បូង។
ខ្ញុំកើតនៅវៀតណាមភាគខាងត្បូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៣ បន្ទាប់ពីភាពចលាចលនៃសង្រ្គាមវៀត ណាម ដែលបានកើតឡើងរវាងវៀតណាមខាងជើង និងវឿតណាមខាងត្បូងពីឆ្នាំ ១៩៥៥ ដល់ ១៩៧៥ ។ ក្នុងនាមខ្ញុំជាកូនខ្មែរ ខ្ញុំស្ថិតក្នុងចំណោមខ្មែររាប់លាននាក់ផ្សេងទៀតដែលដីដូនតាត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបារាំងកាន់កាប់។ ហើយបានប្រគល់ឲ្យវៀតណាមវិញក្នុងសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវនោះ។ រឿងរបស់ខ្ញុំគឺជារឿងមួយក្នុងចំណោមរឿងជាច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានបិទបាំង បំភ្លៃការពិតដើម្បីធ្វើឱ្យពិភពលោកភ្លេចថាយើងជានរណា។
វាមានរយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំហើយ ចាប់តាំងពីខ្ញុំបានធ្វើចំណាកស្រុកពីប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនដែលភ្លេចឫសគល់របស់ខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំនៅចាំបានថា ដើរជើងទទេទៅសាលារៀនវៀតណាមពេលព្រឹក បន្ទាប់មករត់ទៅថ្នាក់រៀនភាសាខ្មែរនៅវត្តខ្មែរ ពេលរសៀលអស់រយៈពេលពីរឆ្នាំ។ ខ្ញុំចាំថា បានចូលរៀនថ្នាក់ទី ៣ នៅសាលារៀនវៀតណាម ហើយព្យាយាមស្រមៃមើលថាអនាគតរបស់ខ្ញុំនឹងទៅជាយ៉ាងណា ប៉ុន្តែគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីក្លាយជាគ្រូបង្រៀនភាសាវៀតណាមនោះទេ។ អញ្ចឹងខ្ញុំត្រូវបង្រៀនកូនខ្មែរឲ្យចេះភាសាវៀតណាម ប៉ុន្តែដោយសារមូលហេតុអ្វី? ខ្ញុំមិនយល់ថាហេតុអ្វីបានជាខ្មែរត្រូវបានគេចាត់ទុកជាពលរដ្ឋទីពីរ ហើយហេតុអ្វីបានជាស្បែកខ្មៅធ្វើឲ្យយើងត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាវណ្ណៈទាប និងគ្មានការអប់រំ។ ខ្ញុំចាំពីអារម្មណ៍ខឹងដែលពុះកញ្ជ្រោលនៅក្រោមស្បែករបស់ខ្ញុំ – ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ដល់ពួកគេថា ខ្ញុំអាចសម្រេចបានច្រើនជាងអ្នកផ្សេងទៀត ហើយដូច្នេះខ្ញុំបានធ្វើ។ ខ្ញុំបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១ ក្នុងថ្នាក់របស់ខ្ញុំជាច្រើនឆ្នាំក្នុងអំឡុងពេលសិក្សានៅសាលាបឋមរបស់ខ្ញុំ ប៉ុន្តែខ្ញុំស្ទើរតែមិនអាចនិយាយភាសាវៀតណាមបានរហូតដល់ថ្នាក់ទី ៥ ។
យើងត្រូវបានគេបង្រៀនឱ្យច្រៀងបទ “Em Yeu Bac Ho” (ខ្ញុំស្រឡាញ់ អ៊ុំ ហូ) ជាបទចម្រៀងដែលអះអាងថាស្រឡាញ់ហូជីមិញ ស្រឡាញ់បិតុភូមិ។ នៅពេលនេះ រំលឹកឡើងវិញ ដូចជាទះកំផ្លៀងលើមុខ ពួកយួនធ្វើឲ្យខ្មែរច្រៀងសរសើរលោកអ៊ុំហូ។ បន្ទាប់ពីបានយកដីដូនតាយើង ដោយមិនធ្លាប់ទទួលស្គាល់ថា ខ្មែរជាជនជាតិដើម ហើយបន្ទាប់ពីលុបប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់យើង?
ដើម្បីផ្តល់ឱ្យអ្នកអានរបស់យើងដឹងពីបរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រ វៀតណាមធ្លាប់ជាផ្នែកមួយរបស់ចិន ហើយបានឯករាជ្យពីប្រទេសចិនជាទឹកដីអណ្ណាម ដែលឥឡូវនេះជាវៀតណាមខាងជើងប្រហែលសតវត្សទី ១០ ។ នៅប្រហែលឆ្នាំ ១៤០០ វៀតណាមបានចូលលុកលុយប្រទេសចាម (វៀតណាមកណ្តាលបច្ចុប្បន្ន) ហើយបានចាប់ផ្តើមពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនលើខ្មែរនៅភាគខាងត្បូង តាមរយៈអាពាហ៍ពិពាហ៍រវាងព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ និងព្រះនាង ង្វៀន ភុកង៉ុកវ៉ាន់ ដែលជាបុត្រីរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ ង្វៀន ភុកង្វៀន ក្នុងឆ្នាំ ១៦១៨។ ព្រះមហាក្សត្របានផ្តល់សិទ្ធិឱ្យជនជាតិវៀតណាមតាំងទីលំនៅនៅព្រៃនគរ ដែលបច្ចុប្បន្នហៅថា សៃហ្គន ដែលនាំឱ្យយួនបញ្ចូលទឹកដីកម្ពុជាក្រោម (ដីសណ្ដមេគង្គ) ឬ “កម្ពុជាក្រោម” នៅឆ្នាំ ១៨០២ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គម្ចាស់វៀតណាមខាងត្បូង ង្វៀនអាញ់ បានឈ្នះសមរភូមិ ប្រឆាំងនឹងខាងជើង ហើយបានប្រកាសខ្លួនជាអធិរាជ Gia-long ដោយបញ្ចូលទឹកដីចាមដែលនៅសេសសល់នៅឆ្នាំ ១៨៣២ ហើយដាក់វៀតណាមជាប្រទេសតែមួយ។
រជ្ជកាលរបស់ទ្រង់មានរយៈពេលខ្លី នៅពេលដែលការកាន់កាប់របស់បារាំង បានកាន់កាប់ប្រទេសវៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៨៥៨ វាបានបែងចែកប្រទេសជាបីគឺ តុងកឹងខាងជើង អាណ្ណាម កណ្តាល និងកូសាំងស៊ីនភាគខាងត្បូង។ ~ គួររំលឹកថា បារាំងបានប្រគល់ទឹកដីកម្ពុជាមួយផ្នែកពីសៀម (ថៃ) មកវិញ ចំណែកកម្ពុជាក្រោមត្រូវទុកចោលឲ្យនៅតែឯងសម្រាប់ជោគវាសនាជាកូសាំងស៊ីន។
នៅឆ្នាំ ១៨១៦ អធិរាជ Gia Long បានបញ្ជាឱ្យ Thoai Ngoc Hau ចាប់ខ្លួនខ្មែរក្រោម ហើយបង្ខំពួកគេឱ្យជីកប្រឡាយ ម្ភៃប្រាំម៉ាយ ដែលគេស្គាល់ថា ព្រែកជីក វិញតេ “Vinh Te” ដែលស្ថិតនៅចន្លោះឈូងសមុទ្រសៀម និងខេត្តមាត់ជ្រូក (Chau Doc) ដើម្បីកំណត់ព្រំដែនរវាង កម្ពុជា និងកម្ពុជាក្រោម ក្នុងបំណងធ្វើឲ្យកម្ពុជាក្រោមស្របច្បាប់ជាទឹកដីរបស់វៀតណាម។ អ្នកដែលបះបោរប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរវៀតណាម ត្រូវបានគេកប់ទាំងរស់រហូតដល់ត្រឹមក ដោយយកក្បាលទៅដាំតែ ជាឧបទ្ទវហេតុដ៏ល្បីមួយដែលមានឈ្មោះថា “កុំកំពប់តែអុង” (Kum pup te ong)។ ការសម្លាប់ខ្មែរក្រោមជាច្រើនបានកើតឡើង រួមទាំងការប្រជុំក្លែងក្លាយជាច្រើន ដែលបញ្ញវន្ត និងអ្នកប្រាជ្ញត្រូវបានហៅទៅប្រមូលផ្តុំនៅខេត្តឃ្លាំង បន្ទាប់មកអាជ្ញាធរវៀតណាមបានចាក់សោរអគារ និងដុតពួកគេទាំងរស់ ដែលនាំឱ្យមានការបះបោរ។
នៅឆ្នាំ១៨៥៩ ដឹកនាំដោយ សៀ សួស ខ្មែរក្រោមនៅខេត្តឃ្លាំង បានប្រយុទ្ធនឹងពួកឈ្លានពានយួននៅមហាទប់ និងចុងបល្ល័ង។ បដិវត្តន៍បានបន្តអស់រយៈពេលបីឆ្នាំ ហើយរំដោះតំបន់ភាគច្រើនរហូតដល់សេណាសួសត្រូវបានបំពុលដោយភ្នាក់ងារសម្ងាត់វៀតណាម។
ក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ ណាប៉ូឡេអុងទី ៣ បានបញ្ជូនកងនាវាមួយ ហើយវាយយកព្រៃនគរ (ឥឡូវសៃហ្គន) ។ នៅឆ្នាំ១៨៦២ អធិរាជ ង្វៀន ត្រូវប្រគល់ទីក្រុងរួមគ្នាជាមួយកម្ពុជាក្រោម។
បារាំងបានកាន់កាប់វៀតណាមដែលនៅសល់ ហើយដាក់ឈ្មោះតុងកឹងសម្រាប់ខាងជើង អាណាមកណ្តាល និងកូសាំងចិន សម្រាប់ខាងត្បូង។ កម្ពុជា និងឡាវ ក្រោយមកត្រូវបានបញ្ចូលជាមួយគ្នាហៅថា សហភាពឥណ្ឌូចិនបារាំង។
ក្នុងអំឡុងពេលអាណានិគមបារាំងលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ខ្មែរក្រោមបានចូលដល់រយៈពេល បណ្តោះអាសន្ននៃស្ថិរភាព និងសន្តិភាពក្នុងចំណោមអ្នកតាំងទីលំនៅវៀតណាមរាប់លាន នាក់។
ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ជប៉ុនបានឈ្លានពានប្រទេសវៀតណាម ហើយបានដំឡើង ប៉ៅដាយ ជាអធិរាជអាយ៉ង ប៉ុន្តែបានអនុញ្ញាតឱ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំងបន្តគ្រប់គ្រងប្រទេសវៀតណាម។ កម្លាំងទ័ពព្រៃរបស់ហូជីមិញបានកាន់កាប់ទីក្រុងហាណូយក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៥ ហើយបានប្រកាសរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។ ជនជាតិជប៉ុនបានចុះចាញ់សង្រ្គាម។
ជាមួយនឹងការដកទ័ពរបស់ជប៉ុន និងភាគខាងជើងវៀតណាមក្លាយជាឯករាជ្យ រដ្ឋាភិបាលបារាំងសង្ឃឹមថានឹងរក្សាភាគខាងត្បូងជារបបប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅថ្ងៃទី ៨ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ កិច្ចព្រមព្រៀង អេលីហ្សេ (Élysée) ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយប្រធានាធិបតីបារាំង លោក Vincent Auriol ដែលបានជួយបង្កើតរដ្ឋ កូសាំងស៊ីន ជារដ្ឋវៀតណាម និង បាវដាយ ជាប្រមុខរដ្ឋ ដោយមិនបានពិគ្រោះជាមួយព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា។ ដោយមានការព្រួយបារម្មណ៍ចំពោះការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនៃកូសាំងស៊ីន គណៈប្រតិភូកម្ពុជាត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការផ្ទេរនេះ ដែលថាកម្ពុជាក្រោម ជាដីមានជម្លោះដែលត្រូវបានបញ្ចូលដោយខុសច្បាប់ដោយវៀតណាមមុនការកាន់កាប់របស់បារាំង។
ដោយមានជំនួយពីតំណាងបារាំងមួយក្រុម ដឹកនាំដោយលោក Gaston Deferre (Mr. Juglas, Abelin, Bourgnes, Maunoury, Duveau, Dumas, Rene, Pleven, and Temple) គណៈប្រតិភូរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា (ឯកឧត្តម សឺន សាន និងលោក ឈាន វ៉ាម) ប្រឹងប្រែងព្យាយាមតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការផ្ទេរដីនេះ។ តំណាង Gaston Deferre បានបង្ហាញនូវចលនាទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំងដោះស្រាយរាល់បញ្ហាដែលមិនទាន់សម្រេចរវាងអាណាព្យាបាលកម្ពុជា និងអាណានិគមនៃកូសាំងស៊ីន មុននឹងប្រគល់អាណានិគមនោះទៅឱ្យវៀតណាម។
ចលនាតវ៉ាបានបរាជ័យ។ នៅថ្ងៃទី ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ ប្រធានាធិបតីបារាំង លោក Vincent Auriol បានចុះហត្ថលេខាលើច្បាប់ផ្តល់កូសាំងស៊ីន-កម្ពុជាក្រោម ដល់រដ្ឋាភិបាលបាវដាយ។
កម្ពុជាក្រោមមានទំហំប៉ុនអង់គ្លេស ជាកន្ត្រកស្រូវសម្រាប់ប្រទេសវៀតណាមទាំងមូលមានប្រជាជនប្រមាណ ២០ លាននាក់សព្វថ្ងៃនេះ ដែលមាន ៨៥% នៃប្រជាជនរស់នៅតាមជនបទ ភាគច្រើនជាជនជាតិខ្មែរ។ កម្ពុជាក្រោម ដើមឡើយមានខេត្តធំៗចំនួនបួនគឺ ដូណៃ ឡុងហោ មាត់ជ្រូក និងពាម ក្រោយមកបានបែងចែកជាខេត្តតូចៗចំនួន ២១ និងកំពង់ផែ ១៖ កំពង់ក្របី (Bến Nghé )។ កម្ពុជាក្រោមក៏មានកោះធំពីរដែរគឺ កោះត្រឡាច (កោះត្រល់) និងកោះត្រឡាច (Côn Sơn )។
ក្រោយការបញ្ចូលគ្នាជាឧបសម្ព័ន្ធ អាជ្ញាធរវៀតណាមបានប្តូរឈ្មោះភូមិស្រុក ក្រុង និងខេត្តទាំងអស់ពីខ្មែរទៅជាយួន។ បញ្ជីឈ្មោះមានដូចខាងក្រោម៖
ឈ្មោះខេត្ត កំពង់ផែ និងកោះនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្រោម
| ឈ្មោះជាភាសាខ្មែរ | ឈ្មោះជាភាសាវៀតណាម | |
| ខេត្ត | ខេត្ត – Khet | Tỉnh |
| ១ | ព្រៃនគរ -Prey Nokor | Sài Gòn |
| ២ | ទួលតាមោក – Toul Tamoak | Thủ Dầu Một |
| ៣ | ចង្វាត្រពាំង – Chongva Tropeang | Biên Hòa |
| ៤ | ព្រះសួគ៌ា – Preah Suorkea | Bà Rịa |
| ៥ | អូកាប់ – O-Kab | Vũng Tàu |
| ៦ | រោងដំរី – Raung Domrei | Tây Ninh |
| ៧ | កំពង់គោ – Kampong Kou | Long An |
| ៨ | មេស – Me Sor | Mỹ Tho |
| ៩ | កោះគង Koh Kaung | Gò Công |
| ១០ | កំពង់ឫស្សី – Kampong Russey | Bến Tre |
| ១១ | លង់ហោរ – Long Hor | Long Hồ |
| ១២ | ផ្សារដែក – Phsa Dek | Sa Đéc |
| ១៣ | ព្រះត្រពាំង – Preah Trapeang | Trà Vinh |
| ១៤ | ព្រែកឫស្សី – Prek Russey | Cần Thơ |
| ១៥ | បារ៉ាជ – Barach | Long Xuyên |
| ១៦ | មាត់ជ្រូក – Moth Chrouk | Châu Đốc |
| ១៧ | ពាម – Peam | Hà Tiên |
| ១៨ | ក្រមួនស – Kramoun Sor | Rạch Giá |
| ១៩ | ឃ្លាំង – Khleang | Sóc Trăng |
| ២០ | ពលលាវ – Pol Leav | Bạc Liêu |
| ២១ | ទឹកខ្មៅ – Teuk Khmau | Cà Mau |
| កំពង់ផែ | កំពង់ផែ – Kompong Pe | Cảng |
| ១ | កំពង់ក្របី – Kampong Krobey | Bến Nghé |
| កោះ | កោះ – Koh | Đảo |
| ១ | កោះត្រឡាច – Koh Tralach | Côn Sơn |
| ២ | កោះត្រល់ – Koh Trol | Phú Quốc |
ក្នុងអំឡុងពេលនេះ ខ្មែរក្រោម ឬខ្មែរនៅតំបន់ទំនាប ក៏ត្រូវបង្ខំចិត្តប្ដូរនាមត្រកូលដែរ។ នាមត្រកូលថាច់ សឺន គៀន គីម ចូវ និងដាញ ត្រូវបានបង្ខំឱ្យជនជាតិខ្មែរក្រោមនៅក្នុងខេត្តដែលបានកំណត់ថាជាការប៉ុនប៉ង ដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងគ្រប់គ្រងអ្នកដែលមានដើមកំណើតខ្មែរ។
ឧទាហរណ៍ ឈ្មោះត្រកូល Cao ភាគច្រើនប្រើសម្រាប់ខ្មែរក្រោមនៅខេត្តរៀងដំរី (Tay Ninh) ឈ្មោះគ្រួសារ Dao នៅខេត្តព្រែកឬស្សី (Can Tho) ឈ្មោះ Chau (សម្រាប់បុរស) និង Neang (សម្រាប់ស្ត្រី) ឈ្មោះគ្រួសារនៅក្នុង មាត់ជ្រូក (Chau Doc ) ឈ្មោះត្រកូលនៅខេត្តក្រមួនស (Rach Gia ) ថាច់ គីម សឺន គៀន ឈ្មោះគ្រួសារនៅខេត្តព្រះត្រពាំង (Tra Vinh ) ឃ្លាំង (Soc Trang ) ពលលាវ ( Bac Lieu) និង ទឹកខ្មៅ (Ca Mau)។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ នាមត្រកូលខ្លះត្រូវបានទុកចោល ដោយសារជនជាតិវៀតណាមដូចគ្នា និងចិនមានដើមកំណើតដូចជា៖ លី ឌៀប ឡាំ ថាង ញ៉ាន ហ៊ុយ ត្រាន ង៉ោ តូ ឌឿង លូ ជាដើម។
ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ដោយមានការគាំទ្រពីអាមេរិក រដ្ឋាភិបាល ឌៀម (Diem) បានអនុវត្តកំណែទម្រង់ដីធ្លីដែលមានគោលបំណងរារាំងកងកម្លាំងទ័ពព្រៃវៀតមិញ (Viet Minh) និងបាននិយាយថា “វាអាចផ្តល់នូវដំណោះស្រាយយូរអង្វែងតែមួយគត់ចំពោះបញ្ហាដែលជិតមកដល់នៃការតាំងទីលំនៅថ្មីរបស់ជនភៀសខ្លួនកសិករពីដីសណ្ដតុងកឹង” ។ នៅតែមាន “ការខ្វះខាតដីដែលគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទ ដែលមានប្រជាជនរស់នៅច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ពិភពលោក ខណៈដែលដីមានច្រើនគួរសមនៅវៀតណាមខាងត្បូង… រួមជាមួយនឹងកម្មវិធីធ្វើឲ្យយោធាប្រសើរជាងបច្ចុប្បន្ន និងការតាំងលំនៅថ្មីរបស់ជនភៀសខ្លួន វាផ្តល់នូវមធ្យោបាយដែលអាចអនុវត្តបានក្នុងការនាំយកនូវការស្តារឡើងវិញ។ ច្បាប់ និងសណ្តាប់ធ្នាប់ ចាប់តាំងពីការធានាដល់កសិករថា ពួកគេនឹងត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យរក្សាដីដែលពួកគេកាន់កាប់ អាចលើកទឹកចិត្តពួកគេឱ្យសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលកណ្តាល” ។ នេះបើយោងតាមសំណេររបស់ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Heath ពីទីក្រុងសៃហ្គន ទៅកាន់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក នៅថ្ងៃទី ៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៤ ។
បន្ទាប់ពីការបញ្ចូលជាឧបសម្ព័ន្ធខេត្តចំនួន ២១ របស់កម្ពុជាក្រោមត្រូវបាន វៀតមិញ ធ្វើអាជីវកម្មបន្ថែម បន្ទាប់មករបប Diem ដែលបានលើកកម្ពស់ជនភៀសខ្លួនវៀតណាមខាងជើងឱ្យតាំងទីលំនៅថ្មីនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គដោយផ្តល់ចំណងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំ។ សំណងតិចតួចក៏មិនត្រូវបានបង់ឲ្យម្ចាស់ដីដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ លោកប្រធានាធិបតី ឌឹម បានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងគ្រួសារខ្មែរក្រោមរាប់ពាន់គ្រួសារ និងជនជាតិភាគតិចផ្សេងទៀតចូលទៅក្នុង “តំបន់សេដ្ឋកិច្ចថ្មី” ដើម្បីរក្សាពួកគេឱ្យស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើល។
ប្រជាពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅពី មាត់ជ្រូក (Chau Doc) ទីក្រុងជាប់ព្រំដែនកម្ពុជា ទៅកាន់តំបន់ជនបទលិចទឹកនៅ ពលលាវ (Bac Lieu), ដែលមិនមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ សាលារៀន ឬមន្ទីពេទ្យអាចទៅដល់បាន។ មនុស្សជាច្រើនបានស្លាប់ដោយសារជំងឺ ភាពក្រីក្រ ហើយអស់ជាច្រើនជំនាន់ មិនអាចធ្វើការបានលុយគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។ ផ្ទះដូនតារបស់ពួកគេត្រូវបានរឹបអូសយកទៅឲ្យជនជាតិវៀតណាម។
ខ្មែរក្រោមរាប់ពាន់នាក់បានចូលរួមជាមួយកងទ័ពកម្ពុជា ដើម្បីប្រយុទ្ធជាមួយកម្លាំងវៀតកុងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពេញមួយទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៦០-១៩៧០ ខណៈដែលអ្នកផ្សេងទៀតបានចូលរួមជាមួយកងកម្លាំង ម៉ៃឃ៍ (Mike) របស់អាមេរិកនៅភាគខាងត្បូង។ ខ្មែរក្រោមបានវាយបកយួនជាច្រើនដងមកហើយ តែមិនបានជោគជ័យ។ ការប៉ុនប៉ងចុងក្រោយបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការដកទ័ពអាមេរិកចេញពីវៀតណាម នៅពេលដែលពួកគេមានអាវុធ ប៉ុន្តែត្រូវបានវៀតណាមចាប់បានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
ហើយការជិះជាន់លើខ្មែរក្រោមបានបន្តពីរបបយួនពីរបបមួយទៅរបបមួយទៀត។
ខ្មែរក្រោមរាប់ពាន់នាក់បានចូលរួមជាមួយកងទ័ពកម្ពុជាដើម្បីប្រយុទ្ធជាមួយកម្លាំងវៀតកុងនៅកម្ពុជាចន្លោះឆ្នាំ ១៩៦០ – ១៩៧០ ខណៈពេលដែលអ្នកផ្សេងទៀតបានចូលរួមជាមួយកងកម្លាំង Mike របស់អាមេរិកនៅភាគខាងត្បូង។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការជិះជាន់លើខ្មែរក្រោមបានបន្តពីរបបវៀតណាមមួយទៅរបបមួយ មិនថារបបណាដែលវៀតណាមជាអ្នកគ្រប់គ្រងនោះទេ។
នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែមិនា ឆ្នាំ ១៩៧០ ប្រធានរដ្ឋ Nguyen Van Thieu បានចុះហត្ថលេខាលើបទបញ្ញត្តិមួយហៅថា “Người Cày Có Ruong” (ផ្តល់ដីឲ្យអ្នកកាន់កាប់ Land to the Tiller)។ នយោបាយនេះយកដីស្រែចម្ការពីខ្មែរក្រោមទៅចែកឲ្យយួនវិញ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីខាងជើងឈ្នះសង្រ្គាមអាមេរិក-វៀតណាម វៀតណាមបានបញ្ជាឱ្យរំលាយសមាគមព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោមថេរវាទ សមាគមខ្មែរនិកាយ។ មេដឹកនាំវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោមទាំងអស់ (មានជាង ៥០០ វត្ត) ហើយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរាប់ពាន់នាក់ដែលធ្វើការឱ្យរបបចាស់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារហៅថា “ជំរុំអប់រំឡើងវិញ” ។
នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨២ វៀតណាមបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ សកម្មជនសិទ្ធិខ្មែរកម្ពុជាក្រោមត្រូវបានគេបំភិតបំភ័យ ហៅសួរនាំ និងឃុំខ្លួនតាមអំពើចិត្ត។ លោក Tranh Manrinh នៃសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាសមូហភាពនៃខ្មែរក្រោមមកពីទូទាំងពិភពលោកដែលធ្វើការដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបាននិយាយថា “យើងមិនអាចយកឈ្នះដោយកម្លាំងបានទេ” ។ “យើងត្រូវតែរៀនមេរៀនរបស់យើងពីអតីតកាលថានៅពេលដែលហត្ថលេខានោះធ្វើឡើងនៅទីក្រុងហ្សឺណែវក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៤ ការផ្ទេរកម្ពុជាក្រោមទៅវៀតណាម យើងមិនមានសំឡេងទេ។ នោះហើយជាមូលហេតុដែលយើងធ្វើឱ្យប្រាកដថាមានសំឡេងទៅថ្ងៃអនាគត” ។ វាអាចនៅតែមានឱកាសសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរនាពេលអនាគត។ នោះហើយជាមូលហេតុដែលយើងធ្វើឱ្យប្រាកដថាយើងមានសំឡេងឆ្ពោះទៅមុខ” ៕