ដោយ៖ សុបិន អ៊ុង
“យើងបន្តពន្យល់អំពីកង្វល់ជាបន្តបន្ទាប់ ដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមកំពុងប្រឈមមុខ ជាពិសេសប្រជាជនខ្មែរក្រោមនៃតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ ទោះបីជាមានទំនាក់ទំនងដូនតារបស់ពួកគេចំពោះទឹកដីរបស់ខ្លួនក៏ដោយ ក៏ខ្មែរក្រោមនៅតែត្រូវបានបដិសេធមិនទទួលស្គាល់ថា ជាជនជាតិដើម ដោយការរារាំងសិទ្ធិក្នុងការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង ការគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង និងស្វ័យភាព។ វាជាពេលវេលាសម្រាប់រដ្ឋជាសមាជិក ត្រូវតែមានការសន្ទនាគ្នាក្នុងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមកជាមួយជនជាតិដើម ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដ៏យូរលង់នេះ នៅក្នុង UNPFII នៅទីក្រុងញូវយ៉ក ថ្ងៃទី ១៥ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៤។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមអាមេរិកមួយក្រុម ដែលចូលរួមកិច្ចប្រជុំបានលើកឡើងពីកង្វល់របស់ពួកគេទាក់ទងនឹងការគាបសង្កត់យ៉ាងតឹងតែងរបស់វៀតណាមមកលើប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលវៀតណាមបានបដិសេធ។
ខ្មែរក្រោម ដែលប្រែថា ខ្មែរនៅដែនដីក្រោម ឬ ខ្មែរខាងត្បូង មានប្រជាជនរស់នៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសកម្ពុជា មុនពេលត្រូវបានបញ្ចូលដោយប្រទេសវៀតណាម បន្ទាប់ពីបារាំងបានដកខ្លួនចេញពីឥណ្ឌូចិនក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៤។ មានប្រជាជនប្រមាណ ៨ លាននាក់នៅតែរស់នៅ។ ឥឡូវនេះ ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង (ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ)។ ពួកគេនៅតែផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងជ្រៅទៅនឹងវប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ សាសនា ប្រពៃណី និងទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេ ដែលមានទំហំប៉ុនចក្រភពអង់គ្លេស។ រាជធានីរបស់ពួកគេគឺ ព្រៃនគរ វៀតណាមបានប្តូរឈ្មោះវាទៅជា ជា ឌីញ (Gia Dinh) បន្ទាប់ពីការលុកលុយចូលប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសតវត្សទី ១៨ បន្ទាប់មក ប្តូរឈ្មោះទៅជា សៃហ្កន (Saigon) ហើយប្តូរឈ្មោះម្តងទៀតទៅជាទីក្រុងហូជីមិញ បន្ទាប់ពីវៀតណាមខាងជើងកុម្មុយនិស្តបានកាន់កាប់វៀតណាមខាងត្បូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូម៉េនរៃយ៍វ៉ច (Human Rights Watch) បានឲ្យដឹងថា “កំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសវៀតណាមនៅតែអាក្រក់ធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងគ្រប់វិស័យ។ បក្សកុម្មុយនិស្តដែលកំពុងកាន់អំណាចរក្សាភាព ផ្តាច់មុខលើអំណាចនយោបាយ ហើយមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការប្រឈមមុខនឹងការដឹកនាំរបស់ខ្លួន។ សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានត្រូវបានរឹតបន្តឹងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ រួមទាំងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ការជួបជុំដោយសន្តិវិធី សមាគម និងសាសនា។
អស់រយៈពេល ២០ ឆ្នាំមកហើយ ដែលសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម (KKF) បានចូលរួម និងការពារសិទ្ធិខ្មែរក្រោម នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីបញ្ហាជនជាតិដើម (UNPFII)។ លោក សុធី គៀន យុវជនសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានថ្លែងថា ទោះបីជាមានការខិតខំយ៉ាងណាក៏ដោយ “សមាជិករដ្ឋវៀតណាមនៅតែមានពុតត្បុតចំពោះ UNDRIP ហើយបានបន្តបោះបង់សិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមក្នុងការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង។ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់យើងត្រូវបានយាយី និងដាក់ទោសទណ្ឌជាប់ជានិច្ចចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេ ក្នុងការអប់រំសហគមន៍អំពីអត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមរបស់ពួកគេ ដែលជាសិទ្ធិពីកំណើតដែលពួកគេមាន។
មានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម ១៣ នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារពីបទធ្វើសកម្មជនរបស់ពួកគេ។ “ព្រះសង្ឃចំនួន ៥ អង្គ ត្រូវបានចាប់ផ្សឹក និងបន្តុះបង្អាប់ក្នុងលក្ខណៈប្រមាថ មិនគោរពប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា និងជំនឿខ្មែរក្រោមទាំងស្រុង។ លោកគៀនមានប្រសាសន៍ថា នេះគឺជាការរំលោភលើមាត្រា ១១ នៃ UNDRIP” ។
UNDRIP គឺជាអក្សរកាត់សម្រាប់សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមដែលត្រូវបានអនុម័តក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ។ UNDRIP សង្កត់ធ្ងន់លើការទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើម រួមទាំងការផ្តល់ការការពារជាក់លាក់ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ ការការពារទឹកដី វប្បធម៌ និងការអប់រំរបស់ពួកគេ និងទទួលស្គាល់សិទ្ធិក្នុងការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង។ វៀតណាមបានចុះហត្ថលេខាលើ UNDRIP នៅពេលអនុម័តសេចក្តីប្រកាសនេះ។
របាយការណ៍ដែលដាក់ជូនដោយសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទៅកាន់ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ បានគូសបញ្ជាក់ពីការចាប់ខ្លួនសកម្មជនខ្មែរក្រោមថាច់ គឿង តូ ហ័ងជឿង ដាញ់មិញក្វាង និង ឌិញ ធីហ៊ុយ កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅ ដែលតំណាងឱ្យការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដោយវៀតណាមជាប្រព័ន្ធទូលំទូលាយ។ ពួកគេត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ពីបទ “រំលោភសិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ” សម្រាប់ការចែករំលែកខិត្តប័ណ្ណនៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស និង UNDRIP។ ជាពិសេស លោកស្រី Dinh Thi Huynh ត្រូវបានលោក គៀន សុធី គូសបញ្ជាក់ថាជាស្ត្រីខ្មែរក្រោមម្នាក់ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ទិវានារីអន្តរជាតិ។
លោក គៀន បានមានប្រសាសន៍ថា “ជាពិសេសស្ត្រីជនជាតិដើមប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាប្រឈមច្រើនជំពូក ដោយសារពួកគេងាយរងគ្រោះបំផុតនៅក្នុងសហគមន៍ ដោយសារអត្តសញ្ញាណជនជាតិដើម ភេទ និងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គមរបស់ពួកគេ”។ “ការមានសិទ្ធិទទួលបានស្វ័យភាព និងការដាំដុះលើដីធ្លី គឺជាគន្លឹះដើម្បីធានាថា ស្ត្រីខ្មែរក្រោមរក្សាបាននូវសេរីភាព និងការគោរពរបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែនោះមិនមែនជាករណីនៅក្នុងតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គនោះទេ។
លោក គៀន បន្ថែមថា វៀតណាមបានបន្ទាបបន្ថោកស្ត្រីខ្មែរក្រោម និងធ្វើឧបាយកលគ្រប់រូបភាពលើដីស្រែរបស់ខ្មែរក្រោម និងការគំរាមកំហែងដើម្បី [ទប់ស្កាត់] ការតស៊ូមតិបន្ថែមទៀត [បង្ខំ] ឱ្យរក្សាឋានៈសង្គមរបស់ពួកគេទាបជាង បើប្រៀបធៀបទៅនឹងស្ត្រីមិនមែនជាជនជាតិ ដើម។ ទោះបីជាមានឧបសគ្គទាំងនេះក៏ដោយ ស្ត្រីខ្មែរក្រោមបានបង្ហាញនូវភាពធន់គួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្នុងការការពារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន”។
សមាជិកយុវជនខ្មែរក្រោមម្នាក់ឈ្មោះ អេមីលី ហង្ស មានប្រសាសន៍ថា “ការជាប់គុកដោយអយុត្តិធម៌របស់ពួកព្រឹទ្ធាចារ្យរបស់យើង គឺបំបាត់ចោលយុវជននូវការណែនាំត្រឹមត្រូវពីអ្នកចាស់ទុំដែលមានពូជពង្សចំណេះដឹង និងប្រាជ្ញាដែលបណ្តុះការប្តេជ្ញាចិត្តខ្លួនឯងពីជំនាន់មុន។ ការបៀតបៀន និងការឃុំឃាំងមនុស្សចាស់របស់យើងជាប្រចាំ គឺជាការរំលោភលើសិទ្ធិជនជាតិដើមរបស់យើងក្នុងការអនុវត្តសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិរបស់យើង។ ការការពារសិទ្ធិរបស់យើង ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិរបស់យើង និងការរក្សាសិទ្ធិរបស់យើងក្នុងនាមជាជនជាតិដើមភាគតិចគឺជាសិទ្ធិពីកំណើតរបស់យើងក្នុងនាមជាជនជាតិដើម។ យើងមិនមែនជាជនជាតិភាគតិចទេ។ យើងជាជនជាតិដើម។ យើងនឹងមិននៅស្ងៀមទេ។ យើងនឹងបន្តទំនាក់ទំនងបញ្ហារបស់យើងតាមរយៈវេទិកាក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ ដើម្បីបង្ហាញពន្លឺ លុបបំបាត់ការរើសអើងដែលយើងប្រឈមមុខជាជនជាតិដើម”។
តំណាងវៀតណាមនៅ UNPFII លោក Dang Tran Nam Trung បានអះអាងថា “សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមិនតំណាងឱ្យជនជាតិខ្មែរក្រោមស្របច្បាប់នៅវៀតណាមទេ” លោកបានច្រានចោលសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមថា គ្រាន់តែជាការជម្រុញរបៀបវារៈនយោបាយផ្ទាល់ខ្លួនដែលប៉ុនប៉ង “បំផ្លាញឯកភាពជាតិ អធិបតេយ្យភាពរដ្ឋ បូរណភាពទឹកដី និងឯករាជ្យនយោបាយ”។ យោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូម៉ែនរៃយ៍ វ៉ច អង្គការសិទ្ធិមនុស្សទាំងអស់ ត្រូវបានហាមឃាត់នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។
រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ខ្មែរក្រោមជា “ជនជាតិភាគតិចខ្មែរ” ប៉ុន្តែ ខ្មែរក្រោមស្នើសុំឱ្យមានការទទួលស្គាល់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមរបស់ពួកគេ ក្នុងចំណោមក្រុមជនជាតិដើមផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ ការអង្វររបស់ពួកគេស្របនឹងការសន្យាដែលបានចុះហត្ថលេខារបស់វៀតណាមក្នុងការគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមតាមរយៈ UNDRIP។ អង្គការនេះបានស្នើឱ្យអ្នករាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិតាមដានស្ថានការណ៍ និងស៊ើបអង្កេតការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សទាំងនេះ។
សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមធ្វើបាតុកម្មនៅខាងក្រៅអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃកិច្ចប្រជុំ គឺថ្ងៃទី១៩ ខែមេសា។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ១០០ នាក់បានចូលរួមទាមទារឲ្យដោះលែងអ្នកទោសខ្មែរក្រោមទាំងអស់នៅប្រទេសវៀតណាម៕