ដោយ៖ សុបិន អ៊ឹង | ថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២២
ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន៖ ប្រធានាធិបតី ចូ បៃដិន បានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ ជូនទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ ដោយបញ្ជាក់ថា លោកមានបំណងអញ្ជើញមេដឹកនាំអាស៊ាន មកកាន់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសមួយ នៅប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ។ លោកបានគូសបញ្ជាក់ពីកម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២២ “សហរដ្ឋអាមេរិកសង្ឃឹមថានឹងបង្កើនទំនាក់ទំនងរបស់យើងជាមួយអាស៊ាន និងបន្តអនុវត្តគោលដៅរួមរបស់យើងនៅក្នុងតំបន់”។
លិខិតនោះមិនបានចែងថា តើជំនួបនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅពេលណានោះទេ ប៉ុន្តែលោកប្រធានាធិបតីបានសរសេរថា លោកទន្ទឹងរង់ចាំស្វាគមន៍លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មកកាន់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ក្នុងពេលឆាប់ៗបំផុតនេះ។
លិខិតចំហជូនលោកប្រធានាធិបតី បសដិន ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលជាកិច្ចសហការរវាងក្រុមការងារសាមគ្គីភាពកម្ពុជា និងមីយ៉ាន់ម៉ា កំពុងជំរុញឱ្យប្រធានាធិបតី និងរដ្ឋបាលរបស់លោកចាត់វិធានការ ដើម្បីលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាមេរិក-អាស៊ាននាពេលខាងមុខ។ លិខិតនេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអង្គការចំនួន ៤៩ និងបានប្រមូលហត្ថលេខាចំនួន ៩៤៩ ក្នុងពេលធ្វើរបាយការណ៍នេះ នៅលើ គេហទំព័រ actionnetwork.org ។
លិខិតរួមនោះបានអំពាវនាវឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក កុំទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២ និងការបោះឆ្នោតសភានៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០២៣ ព្រោះ “គ្មានឱកាសសមស្របតាមនិយមន័យនៃការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នោះទេ” ។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានទទួលអាសនៈចំនួន ៥៥ ក្នុងចំណោមអាសនៈសភាចំនួន ១២៣ ហើយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបានអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាចំនួន ៥០០៧ ក្នុងចំណោម ១១៥៧២ អាសនៈ។ ប៉ុន្តែគណបក្សប្រឆាំងមួយនេះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន រំលាយបន្ទាប់ពីលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សត្រូវបានចាប់ខ្លួន រារាំងមិនឲ្យចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី អនុប្រធានលោកស្រី មូរ សុខហួរ និងថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់គណបក្សជាច្រើនបានរស់នៅនិរទេសខ្លួន និងមិនអាចត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញបានឡើយ។
លិខិតរួមនោះបានស្នើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមាន “ឱកាសបង្ហាញពីចក្ខុ វិស័យរបស់ពួកគេចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ ដោយរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលស្របគ្នានៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ឌីស៊ី ក្នុងពេលដំណាលគ្នានឹងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាមេរិក- អាស៊ាន។
ស្របគ្នានេះ វិបត្តិប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា គឺជាបញ្ហាសម្រាប់ការពិភាក្សាក្នុងចំណោមប្រជាជាតិនានាក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ខណៈដែលជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅតែបន្តកើនឡើង បុគ្គលិកមនុស្សធម៌នៅតែមិនអាចផ្តល់ជំនួយបាន ហើយមនុស្សជិតកន្លះលាននាក់ត្រូវផ្លាស់ទីលំនៅ។ រដ្ឋប្រហាររបបយោធាកាលពីថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ បានបណ្តេញគណបក្សសម្ព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោកស្រី អូង សាន ស៊ូគី ដែលបានទទួលជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២០ ។
លិខិតរួមនេះបានស្នើឱ្យប្រធានាធិបតី បៃដិន អញ្ជើញរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ហៅកាត់ថា (NUG) ឱ្យចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាមេរិក-អាស៊ាននាពេលខាងមុខ “ព្រោះវាជាតំណាងស្របច្បាប់តែមួយគត់របស់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា” និងបដិសេធផែនការរបស់របបយោធាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៣ ។ រដ្ឋាភិបាលរួបរួមនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ទាប់ពីការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារ និងមានសមាសភាពចូលរួមមានទាំងសភាជាប់ឆ្នោតពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២០ សភាជាតិ និងសភាសហជីព រដ្ឋមន្ត្រីសហជីពសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកណ្តាល ចលនាមិនស្តាប់បង្គាប់ស៊ីវិល ចលនា gen z បដិវត្តនិទាឃរដូវ សង្គមស៊ីវិល និងអង្គការប្រដាប់អាវុធជនជាតិ។ នៅក្រោមធម្មនុញ្ញប្រជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធ រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ ជាលទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំជាមួយគ្រប់ភាគីទាំងអស់។ យោងតាមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃ NUG លោក Bo Hla Tint ដែលមានតួនាទីជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតប្រចាំអាស៊ាន “រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ គឺជាវេទិកាបរិយាបន្នបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រភូមា គោលដៅរបស់យើងគឺបន្ទាប់ពីយើងកម្ចាត់ពួកយោធា យើងនឹងបង្កើតសហភាពប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដសម្រាប់មីយ៉ាន់ម៉ា ធានាសមភាពជនជាតិភាគតិច សេរីភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សគ្រប់រូប” ។
វាមិនច្បាស់ទេថាតើសំណើរបស់ពួកគេនឹងត្រូវបានសម្រេច។ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត Tint បានមានប្រសាសន៍ថា NUG ក៏បានស្នើសុំដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែសេតវិមាននៅស្ងៀម។ “យើងយល់ថាវាជាស្ថានភាពការទូតដ៏លំបាក។ ប៉ុន្តែទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងបានស្នើឱ្យប្រទេសដែលស្រឡាញ់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើលើសពីការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍គាំទ្រ ប៉ុន្តែត្រូវចាត់វិធានការជាក់ស្តែង ព្រោះវាជាបញ្ហាស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ មិនមែនត្រឹមតែនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ”។
នៅពេលនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឆ្លើយឆ្លងជាមួយលោកប្រធានាធិបតី បៃដិន ដោយនិយាយថា លោកទន្ទឹងរង់ចាំមកកាន់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ឌីស៊ី។ ក្នុងឋានៈជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ ២០២២ លោក ហ៊ុន សែន បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីខែមុន បើទោះបីជាមានការជំទាស់យ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសសមាជិកអាស៊ានក៏ដោយ។ គោលនយោបាយរបស់គាត់សម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បទឈប់បាញ់ថ្នាក់ជាតិ និងកិច្ចសន្ទនាបើកចំហបានបរាជ័យ មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយបំពានដោយសារតែ ការប្រឆាំងរបបចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារមក ជនស៊ីវិលរាប់ពាន់នាក់បានស្លាប់ ហើយជម្លោះប្រដាប់អាវុធកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើង។
ការស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះវិបត្តិប្រទេសមីយ៉ានម៉ា ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងក្លាយជាប្រធានបទសំខាន់នៃការពិភាក្សានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាមេរិក-អាស៊ាន។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់កម្ពុជាអស់រយៈពេល ៣៧ ឆ្នាំមកនេះ ក៏ប្រឈមនឹងការរិះគន់ចំពោះការខ្វះភាពជឿជាក់របស់លោកក្នុងការជួយមីយ៉ាន់ម៉ា ដោយសារកម្ពុជាគ្មានសេរីភាព។ ស្រដៀងនឹងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា លោក ហ៊ុន សែន បាន បណ្តេញអ្នកប្រឆាំងចេញតាមរយៈតុលាការរបស់លោក។ សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរាប់រយនាក់កំពុងជាប់ពន្ធនាគារ និងរាប់សិបនាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានកោះហៅទៅតុលាការពីបទក្បត់ជាតិ និងញុះញង់។
លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានថ្លែងថា “លោក ហ៊ុន សែន យល់ឃើញថាស្រួលក្នុងការកាត់ទោសខ្ញុំ ដូច្នេះខ្ញុំលាលែងដើម្បីកុំឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរំលាយ ប៉ុន្តែវាត្រូវបានរំលាយ ទោះបីជាមុនលោក កឹម សុខា ត្រូវកាត់ក្តីក៏ដោយ។ លោក កឹម សុខា បានក្លាយជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បន្ទាប់ពីការលាលែងពីលោក សម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ លោកត្រូវបានឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះមួយរយៈពេល បន្ទាប់មកត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យមានចលនាមានកម្រិត ប៉ុន្តែហាមមិនឲ្យចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយណាមួយចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៩។ ការកាត់ក្តីកាលពីខែមុន ដោយបិទទ្វារ គ្មានអ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យ និងបានចាកចេញទៅដោយគ្មានសាលក្រម។ លោក ហ៊ុន សែន បានគ្រប់គ្រងលើប្រព័ន្ធតុលាការ នីតិប្បញ្ញត្តិ និងយោធា និងបានប្រែក្លាយកម្ពុជាទៅជាការគ្រប់គ្រងដោយបក្សតែមួយតាំងពីឆ្នាំ ២០១៨ មក៕