អតីតមេដឹកនាំប្រទេសហ្វីលីពីន លោក Duterte កំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងឡាអេ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ
ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា ជនសង្ស័យគ្មានអាវុធរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ នៅក្នុងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការអំឡុងពេលសង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte
ទីក្រុងហុងកុង៖ អតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Rodrigo Duterte កំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសហូឡង់ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់របស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិថា លោកបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ក្នុងអំឡុងពេល សង្គ្រាមដ៏ប្រល័យរបស់លោកលើគ្រឿងញៀន។ លោក Duterte អាយុ ៧៩ ឆ្នាំដែលបានចាកចេញពីតំណែងក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនមុននេះតាមដីការបស់ប៉ូលីសអន្តរជាតិ នៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិក្នុងទីក្រុងម៉ានីល បន្ទាប់ពីគាត់មកដល់ពីទីក្រុងហុងកុង។ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា ជនសង្ស័យគ្មានអាវុធរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការក្នុងអំឡុងពេលបង្រ្កាបរបស់លោក Duterte លើអ្នកជួញដូរគ្រឿងញៀន ជាការចោទប្រកាន់ដែលគាត់បានបដិសេធ។ អ្នកនយោបាយប្រជាភិថុតបានធ្វើយុទ្ធនាការយ៉ាងខ្លាំងលើគោលនយោបាយ “សង្រ្គាមគ្រឿងញៀន” របស់គាត់ខណៈពេលដែលកំពុងឈរឈ្មោះសម្រាប់តំណែងនៅឆ្នាំ ២០១៦ និងបានកំណត់អាណត្តិប្រធានាធិបតីរបស់គាត់។
ប្រធានាធិបតី លោក Ferdinand Marcos Jr. បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍តាមទូរទស្សន៍កាលពីល្ងាចថ្ងៃអង្គារថា “យន្តហោះកំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងឡាអេ ប្រទេស ហូឡង់ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យអតីតប្រធានាធិបតីប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ទាក់ទងនឹងសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមរបស់គាត់ប្រឆាំងគ្រឿងញៀន” ។
តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡាអេ។
សារព័ត៌មាន Reuters បានរាយការណ៍ថា លោក Salvador Panelo អតីតមេធាវី និងជាអ្នកនាំពាក្យរបស់លោក Duterte អំឡុងពេលលោកកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ការចាប់ខ្លួនលោក Duterte គឺខុសច្បាប់ ហើយថាលោកមិនមានតំណាងស្របច្បាប់នោះទេ។
ទោះបីជាប្រទេសហ្វីលីពីនមិនមែនជាសមាជិកនៃតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ចាប់តាំងពីបានដកខ្លួនក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក Duterte ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ក៏ដោយ លោក Marcos ធ្លាប់បាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនឹងសហការ ប្រសិនបើការចាប់ខ្លួនលោក Duterte ត្រូវបានប៉ូលីសអន្តរជាតិស្វែងរក។
ដំណើរទស្សនកិច្ចដោយមិនបានប្រកាសរបស់លោក Duterte ទៅកាន់ទឹកដីចិននៃទីក្រុងហុងកុង ដែលក៏មិនមែនជាសមាជិករបស់តុលាការនោះ បានបង្កើនការរំពឹងទុកថាលោកអាចនឹងព្យាយាមគេចពីការចាប់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែលោកបាននិយាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យថា លោកនឹងទទួលយកដីកាប្រសិនបើចេញ។
“តើខ្ញុំមានអំពើបាបអ្វី? ខ្ញុំបានធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងពេលវេលារបស់ខ្ញុំដើម្បីសន្តិភាព និងជីវិតដ៏សុខសាន្តសម្រាប់ប្រជាជនហ្វីលីពីន” លោក Duterte ដែលនៅតែមានឥទ្ធិពលខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន បានប្រាប់កម្មករហ្វីលីពីនរាប់ពាន់នាក់នៅឯការប្រមូលផ្តុំយុទ្ធនាការមួយក្នុងទីក្រុងហុងកុងមុនការបោះឆ្នោតពាក់កណ្តាលអាណត្តិរបស់ហ្វីលីពីនក្នុងខែឧសភា។
យុទ្ធនាការនេះ ក៏មានការចូលរួមដោយកូនស្រីរបស់គាត់ ដែលជាអនុប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្ន Sara Duterte ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដាច់ដោយឡែកពីលោក Marcos ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ប៉ុន្តែបានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគាត់ក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការនេះ។
ការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ លើការសម្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងគ្រឿងញៀនបានអូសបន្លាយពីឆ្នាំ ២០១១ នៅពេលដែល លោក Duterte ជាអភិបាលក្រុង Davao ភាគខាងត្បូងប្រទេស រហូតដល់ការដកខ្លួនចេញពីតុលាការនៅឆ្នាំ ២០១៩ ដែលជាទង្វើដែលសកម្មជនបាននិយាយថា ជាការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីគេចពីការទទួលខុសត្រូវ។
តុលាការនិយាយថា ខ្លួនមានយុត្តាធិការនៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន លើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានប្រព្រឹត្ត មុនពេលការដកខ្លួនចេញពីតុលាការ។
យោងតាមតួលេខផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាល មនុស្សជាង ៦២០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុង “ប្រតិបត្តិការប្រឆាំងគ្រឿងញៀន” ក្នុងអំឡុងពេលប្រាំមួយឆ្នាំរបស់លោក Duterte ពីឆ្នាំ ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ ២០២២ ដែលស្ទើរតែទាំងអស់សុទ្ធតែជាអ្នកលក់គ្រឿងញៀន ឬអ្នកប្រើប្រាស់ដែល មន្ត្រីបាននិយាយថា អ្នកទាំងនោះបានតដៃទប់ទល់នឹងការចាប់ខ្លួនក្នុងអំឡុងពេលវាយឆ្មក់។
ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន និងអ្នកផ្សេងទៀតនិយាយថា តួលេខទាំងនោះមិនរាប់បញ្ចូលមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយមន្ត្រីប៉ូលីស ភ្នាក់ងារ ប៉ូលីស ឬអ្នកវាយប្រហារដែលមិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណ រួមទាំងកុមារជាច្រើននាក់ដែលត្រូវបានកំណត់ “ជាគោលដៅជាក់លាក់ ឬត្រូវបានបាញ់ដោយអចេតនាក្នុងអំឡុងពេលវាយឆ្មក់ប្រឆាំងគ្រឿងញៀន អ្វីដែលអាជ្ញាធរហៅថា “ការខូចខាតទ្រង់ទ្រាយធំមហិមា” នេះបើយោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សឬហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Human Rights Watch ។
រដ្ឋអាជ្ញារបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ និយាយថា មនុស្សប្រមាណពី ១២០០០ ទៅ ៣០០០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ទាក់ទងនឹងសង្រ្គាមគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte ពីឆ្នាំ ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ ទោះបីជាចំនួនច្បាស់លាស់គឺ “ពិបាកក្នុងការបញ្ជាក់” ក៏ដោយ។
ប៉ូលីសបានបដិសេធការជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការស្លាប់បន្ថែមទាំងនេះ ហើយបានច្រានចោលការចោទប្រកាន់អំពីការប្រហារជីវិត និងការបិទបាំង។
មានតែមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ហ្វីលីពីនមួយក្តាប់តូចប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវបានកាត់ទោស ពាក់ព័ន្ធនឹងការស្លាប់ដោយសារសង្គ្រាមគ្រឿងញៀន ដែលជំរុញឱ្យក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ ស្វែងរកយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដោយដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។
តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ គឺជាតុលាការនៃជម្រើសចុងក្រោយដែលកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ នៅពេលដែលប្រទេសនានាមិនមានឆន្ទៈ ឬមិនអាចធ្វើដូច្នេះបាន។
តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ បានផ្អាកការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួននៅចុងឆ្នាំ ២០២១ បន្ទាប់ពីប្រទេសហ្វីលីពីនបាននិយាយថា ខ្លួនកំពុងស៊ើបអង្កេតការចោទប្រកាន់ដូចគ្នានេះ ហើយថា តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ មិនមានយុត្តាធិការទេ។ ចៅក្រមសាលាឧទ្ធរណ៍នៅ តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ បានច្រានចោលការលើកឡើងនោះក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៣ ដោយសម្រេចថា ការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការអាចដំណើរការបាន។
កាលពីខែវិច្ឆិកា ប្រទេសហ្វីលីពីន៖ ប្រធានាធិបតី Marcos មានជម្លោះជាមួយ Duterte ក៏ដូចជាកូនស្រីរបស់ Duterte អនុប្រធានផ្ទាល់ បាននិយាយជាលើកដំបូងថា ខ្លួននឹងមានកាតព្វកិច្ចអនុវត្តតាម ប្រសិនបើដីកាចាប់ខ្លួនលោក Duterte ជាមនុស្សមានវ័យចំណាស់ ត្រូវបានចេញដោយប៉ូលីសអន្តរជាតិ Interpol ដែលជាអង្គការប៉ូលីសអន្តរជាតិដែលហ្វីលីពីនជាសមាជិកផងដែរ។