ទីក្រុងឡូវែល កំពង់តែរៀបចំប្រពន្ធ័ថ្មី តាមក្តីបណ្តឹង។ ហេតុការណ៍ដ៏ធំហើយសំខាន់មួយ ដែលគួរតែតាមដានគឺ មាត្រាថ្មីដែលសាលាក្រុងឡូវែល កំពង់តែរៀបចំ ប្តូរប្រពន្ធ័បោះឆ្នោត។ គួរពិចារណាថា៖ ក្រោយពីពេលប្តូរប្រពន្ធ័បោះឆ្នោតរួចហើយ តើកម្លាំងឥទ្ធិពលខ្មែរ នូវពេលអនាគត នឹងក្លាយទៅជាយ៉ាងណាដែរ?
ថ្វីត្បិតតែអត្ថបទមួយនេះគឺសំដៅតែទៅជូនចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅ ទីក្រុងឡូវែលក្តី ក៏ប៉ុន្តែ ហេតុការណ៍នេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញម្តងទៀត អំពីភាពលំបាកនៃការតស៊ូ របស់ខ្មែរ។ ចៃដន្យឬអី្វ ដែលការប្តូរប្រព័ន្ធនេះកើតមានឡើង នៅចំពេលដែល ប្រជាជនខ្មែរមករស់នៅក្នុងទីក្រុងឡូវែល កាន់តែច្រើនឡើងៗ ហើយ សម្លេងបោះឆ្នោត របស់ខ្មែរទាំងមូល ក៏ស្ទុះកាន់តែ មានឥទ្ធិពលឡើងៗ ស្រាប់តែមានក្ដីបណ្តឹងនេះកើតឡើង ហើយគេថា ការប្តឹងឱ្យប្តូរនេះ គឺដើម្បីជួយខ្មែរទៅវិញ?
គម្រោងប្តូរនេះកើតឡើងក្រោយពី មានការប្តឹងទៅតុលាការហើយ បន្ទាប់មកមានការសម្រួលគ្នារវាង ភគីប្តឹង (Plaintiffs) ហើយនិង ទីក្រុងឡូវែលដែលមាន Lowell City Councils ជាតំណាង។ ករណីក្នុងបណ្តឹងនោះថ្លែងថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត នាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលមានជាយូរអង្វែងមកហើយនេះគឺ មិនគប្បី ហើយ គឺជាប្រព័ន្ធដែលរារាំងមិនឱ្យ “minority” ជាប់ឆ្នោត។ ក្នុងអត្ថនយ័បង្ហាញឱ្យឃើញថា ក្តីបណ្តឹងនេះគឺបញ្ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រកាន់ពូជសាសន៍។
ក្រោយពីមានការ ចរចារគ្នាអស់រយៈពេលជាច្រើនខែកន្លងមក ក្រុងឡូវែល ក៏សម្រេចចិត្តថា មិនជំទាស់ ហើយ ធ្វើតាមកិច្ចព្រមព្រៀងលក្ខខណ្ឌពីរចំណុច។ ទីមួយ(1)គឺ ជ្រើសយកប្រពន្ធ័បោះឆ្នោតថ្មី ដោយ កាត់ជ្រាកទីក្រុង ឱ្យទៅជាប្រាំបី(៨)សង្កាត់ ឫឯប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងសង្កាត់និមួយៗ មានសិទ្ធបោះឆ្នោតជ្រើសរើសយកតំណាងតែមួយនាក់គត់ ចេញពីសង្កាត់នោះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ក្រុងឡូវែល ក៏យល់ព្រម រក្សាមិនកាត់បំបែកសង្កាត់ Acre និងសង្កាត់ Lower Highlands ទេ ពីព្រោះសង្កាត់ទាំងពីរ មាន “minority” រស់នៅច្រើន ហើយ តាមកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ គឺតម្រូវឱ្យមានតំបន់ យ៉ាងតិចពីរ សម្រាប់ទុកឱ្យ “minority”។ ទីពីរ(2) គឺក្រុងឡូវែលត្រូវយល់ព្រមចំណាយលុយចំនួន $280,000 ជូនទៅឱ្យមេធាវីរបស់អ្នកផ្តើមក្តីប្តឹង។ (ពីដំបូងកម្រៃទាមទាមានតម្លៃលើសពី $2 million ទៅទៀត)។
មានក្រុមមេធាវីមកពី Boston ដែលមានឈ្មោះថា Oren M. Sellstrom, Lawyers’ Committee for Civil Rights and Economic Justice ព្រមទាំងRobert G. Jones, Daniel E. Fine, Matthew Mazzotta, Scott S. Taylor, Ropes & Gray LLP ដែលជាតំណាងអ្នកប្តឹង (Plaintiffs)។
ឫឯអ្នកជាប់ចោទបណ្តឹង (Defendants)គឺ ទីក្រុងឡូវែល ដែលនូវជាមួយគ្នានោះមាន City Manager, City Councils គ្រប់ប្រាំបួនរូប, School Committee Members គ្រប់ប្រាំមួយរូប និង គណៈកម្មការបោះឆ្នោត Lowell Election and Census Commission មានចំនួនបួនរូប ផងដែរ។
លោក Oren M. Sellstrom បានធ្វើដំណើរមកទីក្រុងឡូវែល ជាច្រើនដង ទីដំបូងដើម្បីស្វែងរកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តចេញមុខប្តឹងជាមួយគាត់ បន្ទាប់មកដើម្បីរៀបចំក្តីបណ្តឹង និងផ្តល់ ជាគំនិត ទៅដល់ប្រជាជនមួយចំនួន ដែលស្មគ្រ័ចិត្ត ចេញមុខចុះឈ្មោះប្តឹងនោះ។ លុះដល់ ថ្ងៃទី១៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ (May 18, 2017) ពាក្យបណ្តឹងក៏បានចាប់ផ្តើមឡើង។ ថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៧ (November 21, 2017) ចៅក្រម WILLIAM G. YOUNG, DISTRICT JUDGE បានសម្រេចចិត្តថា បណ្តឹងដែលមានលេខ CIVIL ACTION NO. 17–10895–WGYនេះ ឱ្យបន្តទៅមុខទៀតនៅ United States District Court, D. រដ្ធ Massachusetts.។
ក្នុងក្តីលេខ 17–10895–WGY នេះ អ្នកបណ្តឹងមាន ១៣នាក់។ លោកអ្នកប្រហែលជាស្គាល់គាត់ខ្លះដែរហើយ ព្រោះគាត់សុទ្ធតែជាមិត្តភក្តិរបស់យើង ហើយដែលជាអ្នកសកម្មក្នុងសង្គមផងដែរ គឺមានឈ្មោះ Chanmony HUOT, Vladimir Saldana, Champa Pang, Thoeun Kong, Lianna Kushi, Denisse Collazo, Sue J. Kim, Soady Ouch, Tooch Van, Carmen Bermudez, Kei Kawashima–Ginsberg, Daniel K. Uk, and Fahmina Zaman។
ការសម្រុះសម្រួលហើយនិងកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងភគីប្តឹង (Plaintiffs) ខាងលើ គឺមានលោក Oren M. Sellstrom ដែលជាអ្នកចេញមុខរាល់វេលា ហើយជាអ្នកដើរតួរជំនួសអ្នកផ្តឹង។ ចំណែក Lowell City Councils វិញ បានដើរតួរជាតំណាង របស់ទីក្រុងឡូវែល ដែលជាអ្នកជាប់ចោទ(Defendants)។ តុលាការ THE UNITED STATES DISTRICT COURT FOR THE DISTRICT OF MASSACHUSETTS បានចេញសំណុំរឿងកិច្ចព្រមព្រៀង CONSENT DECREE លេខ Case No. 1:17-cv-10895-DLC ដែលមានអ្នកប្តឹងនៅសល់ចំនួន ចុះថយពី១៣ ទៅ នៅសល់១១អ្នក គឺនៅមានឈ្មោះ CHANMONY HUOT, VLADIMIR SALDAÑA, LIANNA KUSHI, THOEUN KONG, DENISSE COLLAZO, SUE J. KIM, SOADY OUCH, TOOCH VAN, CARMEN BERMUDEZ, KEI KAWASHIMA-GINSBERG and FAHMINA ZAMAN.
ពួកគាត់មានគោលជំហរថា ប្តូរប្រពន្ធ័បោះឆ្នោតដូច្នេះ ធ្វើឱ្យប្រជាជន ដែលយើងហៅថា “minority” ដូចជាខ្មែរយើងជាដើមហ្នឹង មានឱកាសនឹងជាប់ឆ្នោតច្រើនជាងមុន។ មានមិត្តភក្តិខ្មែរយើងមួយចំនួន ដែលជាអ្នកឈឺឆ្អាលក្នុងសង្គម ហើយជាអ្នកមុខមាត់តំណាងរបស់ខ្មែរក្នុងសង្គម បាននាំគ្នាគាំទ្របណ្តឹងហើយគាំទ្រ ការជ្រើសរើសយកប្រព័ន្ធថ្មីនេះ ដោយត្រេកអរយ៉ាងខ្លាំង។ បណ្តឹងនេះ ក៏បានធើ្វឱ្យមានការ អាក់អន់ចិត្តជាក្លាំង រវាងប្រជាជនផ្សេងៗជាច្រើនផងដែរ។
រូបភាពផែនទីរបស់ទីក្រុងឡូវែលនៅខាងលើ គឺជា គម្រងប្រពន្ធ័ថ្មី ដែលមានគោលការណ៍កាត់បំបែកជាប្រាំបី(៨)សង្កាត់។ តាមកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ ទីក្រុងឡូវែលបំរុង នឹងអនុវត្តន៍ប្រព័ន្ធថ្មីនេះ សម្រាប់ពេលបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ ២០២១ នេះហើយ។
តើខ្មែរនឹងបានទទួលប្រយោជន៍ពីការប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនេះមែនឬ?
ខ្ញុំមើលឃើញប្រយោជន៍ខ្លះដែរ ហើយក៏គឺជាឧបសគ្គដ៏ធំដែរ។ ខ្ញុំយល់ថាប្រព័ន្ធថ្មីដែលទុកសង្កាត់ Acre (ក្នុងផែនទីគឺលេខ ៧) និងសង្កាត់ Lower Highlands (លេខ ៦) ឱ្យទៅ “minority” នោះគឺហាក់បីដូចជាទុកវាឱ្យ បេក្ខជនខ្មែរ ដើម្បីឱ្យបានជាប់ឆ្នោត ចេញមកពីសង្កាត់នោះអញ្ចឹង ប្រសឹនបើមានខ្មែរម្នាក់ខ្លាំងឈរឈ្មោះនៅតំបន់នេះហើយ គឺប្រហែលជាគាត់នឹងបានជាប់ឆ្នោតចេញពីសង្កាត់នេះហើយពុំបាច់ប្រជែងជាមួយបេក្ខជនមកពីសង្កាត់ផ្សេងៗទេ។ ដូច្នេះបើគិតទៅបុគ្គលម្នាក់នេះ វាហាក់បីដូចជា ធ្វើឱ្យបេក្ខជនខ្មែរ មានការ កក់ក្តៅម្យ៉ាងដែរ។ ប៉ុន្តែបើគិតឱ្យឆ្ងាយបន្តិចទៅ ខ្ញុំបារម្ភថា ក្រែងប្រហែលជាមិនប្រាកដដូចការស្មានទេ ពីព្រោះប្រជាជន “minority” ផ្សេងទៀតដែលមិនមែនជាខ្មែរ ហើយរស់នៅក្នុង សង្កាត់ Acre និង Lower Highlands នេះ គេក៏មានសេចក្តីសង្ឃឹមថា គេជាអ្នកជាប់ឆ្នោតដែរ។ ប្រជាជនសាសន៍គេ នឹង គាំទ្របេក្ខជនរបស់គេដែរ គេនឹងមិនគាំទ្រខ្មែរទេ។
- មាននយ័ថា សង្កាត់ Acre(7) និង Lower Highlands(6) គឺនឹងក្លាយទៅជា សង្កាត់ប្រជែងគ្នា រវាងបេក្ខជនទាំងឡាយដែលជា “minority” ហើយនិង រវាងខ្មែរនឹងខ្មែរផងដែរ។
ឧបសគ្គបី(៣)ដែលខ្មែរគួរយកមកពិចារណាគឺ (ទី១) ខ្មែរណាដែលរស់នៅ ក្រៅពីសង្កាត់ Acre(7) ឬនៅ Lower Highlands(6) នេះ មិនអាចនឹងមានសង្ឃឹមឈរឈ្មោះ ជាបេក្ខជនទេ ពីព្រោះ សង្កាត់នោះ ពុំមានប្រជាជនខ្មែរ គ្រប់ចំនួននឹង បោះឆ្នោតឱ្យបានជាប់ឡើយ។ - (ទី២) ចំណែកឯប្រជាជនខ្មែរណា ដែលរស់នៅក្រៅសង្កាត់ទាំងពីរនេះ ហើយដែលតែងតែ មានមោទណៈភាព រអែង ចេញមកបោះឆ្នោតឱ្យបេក្ខជនខ្មែររាល់ឆ្នាំនោះ គឺគាត់លែងមានឱកាស នឹងចូលរួមទៀតហើយ ពីព្រោះ គាត់ពុំអាចចេញទៅបោះឆ្នោតឱ្យ បេក្ខជននៅសង្កាត់ Acre និង Lower Highlands ដែលស្ថិតនៅក្រៅសង្កាត់របស់គាត់ឡើយ។ វិធីបោះឆ្នោតថ្មីនេះ គឺហាក់ដូចជា គ្រវាត់ពួកគាត់ចោលតែម្តង។
- (ទី៣) ក្នុងប្រពន្ធ័ថ្មីនេះ ចំពោះខ្មែរដែលរស់នៅក្នុងសង្កាត់ផ្សេងៗ ហើយចង់ឈរឈ្មោះជាបេក្ខជននោះ គាត់មានតែបង្ខំចិត្ត ប្តូរទីលំនៅដ្ធានរបស់គាត់់ មកនៅសង្កាត់ Lower Highlands នេះវិញ ដើម្បី មករកការគាំទ្រ ពីប្រជាជនខ្មែរ។ ធ្វើឱ្យ សង្កាត់ Lower Highlands នេះ ក្លាយទៅជា តំបន់ប្រជែងគ្នា រវាងខ្មែរនឹងខ្មែរ។ ពីព្រោះ ប្រព័ន្ធថ្មីនេះ ជម្រុញឱ្យខ្មែរនឹងខ្មែរ ជល់គ្នាតែម្តង។
ពេលដែលរូបខ្ញុំផ្ទាល់បានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជន School Committee ម្តងៗ ក្នុងប្រព័ន្ធចាស់ដែលយើងមានសព្វថ្ងៃនេះ ខ្ញុំតែងតែ រំពឹងលើខ្មែរគ្រប់សង្កាត់ រំពឹងលើខ្មែរគ្រប់រូប រំពឹងលើប្រជាជននៅក្នុងទីក្រុងទាំងមូល ឱ្យជួយគាំទ្រ។ ហើយ គួរឱ្យរំភើបណាស់ ព្រោះប្រជាជនខ្មែរបានចេញមកគាំទ្រមែន គឺប្រៀបបីដូចចង្កឹះមួយបាច់អញ្ចឹង។ ប្រពន័្ធបោះឆ្នោតនាពេលបច្ចុបន្ននេះ អនុញ្ញាតឱ្យប្រជាជនគ្រប់រូបនៅទីក្រុងឡូវែល ទៅបោះឆ្នោត រើសយកបេក្ខជន រហូតទៅដល់ ប្រាំមួយ(៦)នាក់ ដោយមិនមានកម្រិតថាបេក្ខជននោះមកពីសង្កាត់ណាទេ។ មានន័យថា បើខ្មែរចេះរួបរួមគ្នា បើមានបេក្ខជនខ្មែរ ប្រាំមួយនាក់នោះចេញមកពីសង្កាត់ណាមួយក៏ដោយ ក៏ខ្មែរនៅគ្រប់សង្កាត់ អាចទៅបោះឆ្នោតឱ្យបេក្ខជនខ្មែរយើង ទាំងប្រាំមួយរូបនោះបានដែរ។ ដូច្នោះវាមិនមានការប្រឆាំងគ្នា រវាងខ្មែរនឹងខ្មែរនោះទេ។
ផ្ទុយទៅវិញប្រព័ន្ធថ្មី ដាក់កំហិតឱ្យប្រជាជន បោះឆ្នោតឱ្យបេក្ខជនក្នុងសង្កាត់និមួយៗ តែមួយនាក់គត់។ បើមានបេក្ខជនខ្មែរពីរនាក់ សម្លេងសន្លឹកឆ្នោតខ្មែរគឺត្រូវបែកជាពីរហើយ។ បើខ្មែរបោះឆ្នោតឱ្យខ្មែរទាំងពីរ លទ្ធផលគឺគេគ្រវាត់សន្លឹកឆ្នោតនោះចោលហើយ។ ក្នុងរឿងនេះ បើមានសាសន៍គេផ្សេងម្នាក់ មកប្រជែងគឺគេមានសម្លេងមូលជាង។ មានន័យថាប្រព័ន្ធថ្មី ដែលគេចង់ប្តូរយកនេះ គឺបំបែកខ្មែរឱ្យតូចទៅវិញទេ មាត្រាថ្មីនេះ មិនឱ្យមានសាមគ្គីភាព ក្នុងសង្គមខ្មែរឡើយ។ ដូច្នេះខ្មុំយល់ថា ប្រព័ន្ធចាស់ ដែលយើងមានសព្វថ្ងៃនេះហើយ គឺល្អចំពោះសង្គមខ្មែរ។ ការប្តូរយកថ្មីនេះ មិនមែនល្អដូចការអាស់អាង ក្នុងក្តីបណ្តឹងនោះឡើយ វាផ្ទុយទៅវិញទេ បណ្តឹងនេះធ្វើបាបខ្មែរខ្លួនឯងទេ។
មករស់នៅស្រុកអាមេរិកហើយ ខ្ញុំចង់បានណាស់ឱ្យខ្មែរ រួបរួមគ្នាជាចង្កឹះមួយបាច់ ហើយមិនរីករាយនឹង ប្រព័ន្ធដែល រារាំងហើយឃាត់ឃាំងភាពសាមគ្គីខ្មែរទេ។ បើចាត់ទុកថា យកសង្គមខ្មែរធំជាងបុគ្គល យើងគួរតែកុំឱ្យគេប្តូរអី ជាបន្ទាន់ត្រូវតែទាមទាឱ្យគេផ្អាក។
នេះជាដំណឹងហើយជាមតិ និងជាសេចក្តីសង្ខេបថា យើងគួរតែបារម្ភណាស់ ថាទៅអនាគត តើវាសនានយោបាយ របស់ខ្មែរ នៅទីក្រុងឡូវែល នឹងក្លាយទៅជាយ៉ាងណា? សូមមេត្តាជ្រាប សូមមេត្តាពិចារណា សូមកុំប្រកាន់ហើយ យករឿងនេះមកដាក់ធ្វើជារឿងផ្ទាល់ខ្លួន។ សង្ឃឹមថាសប្តាហ៍ក្រោយៗ ខ្មុំនឹងអាចរាបរាប់បន្ថែមទៀត។ ទោះយល់ស្រប ឬមិនស្រប ខ្ញុំចង់ឮមតិពីលោកអ្នកវិញផង។